60. lecie Polskiego Towarzystwa Nautologicznego
Przed 60-ciu laty Polskie Towarzystwo Nautologiczne rozpoczęło swoją działalność, wpisując się na trwałe w pejzaż Trójmiasta. Pierwszym krokiem na tej drodze było powołanie w 1952 r. z inicjatywy dr. Władysława Drapelli Podkomisji Nautologicznej wchodzącej w skład Komisji Morskiej Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Wśród zwolenników, którzy poparli jego starania byli m.in.: prof. Aleksander Rylke, kmdr Karol Zagrodzki, doc. Witold Urbanowicz. Tak doszło do utworzenia Komitetu Organizacyjnego PTN, który przygotował konstytucyjne zebranie (12.03.1957 r.). Powołano 13-osobową Radę Główną, na czele której stanął Witold Urbanowicz, a funkcję sekretarza generalnego objął W. Drapella.
Równocześnie powołano oddziały PTN: szczeciński (13.01.1957 r.), gdański (25.04.1957 r.), poznański (23.10.1957 r.), krakowski i komitet organizacyjny warszawskiego (5.02.1957 r.). Kierowali nimi: dr. Przemysław Smolarek, Władysław Drapella, prof dr. Ludwik Zabrocki i mgr inż. Hieronim Janczewski. Zapoczątkowano prace wydawnicze: „Materiały z zakresu historii, techniki, gospodarki i terminologii morskiej” (3 roczniki, 1955-1957), „Biuletyn Nautologiczny” (8 roczników z lat 1958-1965).
Począwszy od roku 1965 działały komisje problemowe, przygotowujące zebrania i sesje naukowe. Były to: Komisja Historii i Żeglugi – przewodniczący prof. dr Maciej Krzyżanowski, Historii Portów – przewodniczący prof. dr Bolesław Kasprowicz, Historii Okrętownictwa – przewodniczący prof. Witold Urbanowicz, Historii Rybołówstwa – przewodniczący dr Kazimierz Siudziński, Historii Środowisk Nautycznych – przewodniczący prof. dr Kazimnierz Kubik. W miarę rozwoju działalności PTN przybywały nowe, a niektóre z nich ulegały przekształceniu. Na początku 1971 r. rozpoczęła działalność Komisja Kultury Morskiej pod kierownictwem doc. dr. Andrzeja Piskozuba, późniejsza Komisja Kultury Morskiej i Marynistyki pod przewodnictwem Jana Tuczyńskiego i Barbary Skuratowicz. Równie ważną rolę odgrywały wchodzące w ich skład zespoły badawcze, w tym poza trójmiastem: Zespół Pomorza Środkowego w Koszalinie – przew. Edwin Rozenkranz, Zespół Żeglugi Śródlądowej przew. Jerzy Danielewicz, natomiast w ramach Komisji Środowisk Nautycznych – Zespół Historii Ligi Morskiej. Przewodniczącym Komisji Historii i Okrętownictwa został dr inż. Jerzy Litwin, a Komisji Żeglugi i Portów dr Jan K. Sawicki (1984 r.). Ta ostatnia z inicjatywy J. K. Sawickiego doprowadziła do opracowania i realizacji programu badawczego pt. „Historia Marynarki Handlowej”, przyjętego przez Ministerstwo Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Wyższą Szkołę Morską w Gdyni. W 1989 r. należy odnotować fakt wydania przez PTN pierwszej książki, publikacji J. K. Sawickiego pt. „Podróże polskich statków 1939-1945”. Udaną kontynuację tematyki stanowi cykl „Kadry Morskie Rzeczypospolitej” t. 1-6 i wielotomowa seria „Księgi Floty Ojczystej”.
Towarzystwo współpracuje ze Stowarzyszeniem Kapitanów Żeglugi Wielkiej, Stowarzyszeniem Starszych Mechaników, Towarzystwem Pamięci Józefa Piłsudskiego, towarzystwem Przyjaciół Nauk, Ligą Morską i Rzeczną, Związkiem Towarzystw Gdyni, Towarzystwem Miłośników Gdyni, Towarzystwem Upiększania Miasta Pucka, Narodowym Muzeum Morskim, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Marynarki Wojennej, Muzeum Ziemi Puckiej, Muzeum Piśmiennictwa w Wejherowie. Na szczególne wyróżnienie zasługuje współpraca z Polskim Towarzystwem Geograficznym, z którym corocznie organizowano Olimpiadę Geograficzną i Nautologiczną. Pracą wśród młodzieży zajmowali się Elżbieta Marszałek, Witold Bublewski, Waldemar Pater, Daniel Duda.
Od 2008 r. PTN jest członkiem Ogólnopolskiej Kapituły Zasłużonych Ludzi Morza w Kosakowie, reprezentuje je prof. Daniel Duda. Na podstawie złożonych przez PTN wniosków uhonorowano „Gwiazdami” w Ogólnopolskiej Alei Zasłużonych Ludzi Morza w Rewie: kmdr mgr.inż. Antoniego Garnuszewskiego, kmdr prof. Józefa Urbańskego, Augustyna Krauze, prof. Andrzeja Ropelewskiego (wspólnie z MIR), kpt.ż.w. Zygmunta Deyczakowskiego. Odsłonięto postumenty „Lwowa”, „Daru Pomorza”, ORP Iskry”, „Zewu Morza” oraz obelisk gen.bryg. Stanisława Dąbka i tablicę poświęconą udziałowi załóg PMH w Drugiej Wojnie Światowej.
23.09.2013 r. Zarząd PTN ustanowił nagrodę w dziedzinie nawigacji im. kmdr prof. Józefa Urbańskiego. Pierwszą laureatką została ppor. mar. mgr inż. Patrycja Jurdzińska za pracę magisterską pt. „Żegluga w Cieśninie Gibraltarskiej”.
Początkami „Nautologia” sięga lat 1958-1965, kiedy to ukazywał się „Biuletyn Nautologiczny”. W miarę rozwoju działalności Towarzystwa, w kwietniu 1966 r. wydano pierwszy numer kwartalnika „Nautologia”, od roku 2005 rocznik.
Nadal to jedyne w Polsce czasopismo o tematyce morskiej. Do końca 2016 r. ukazały się 153 zeszyty, w których przedstawiono problematykę dotyczącą pracy człowieka na morzu. Pełny obraz dają dwie opublikowane w 1986 r., i 2001 r. bibliografie zawartości, obejmujące okresy 1958-1985 i 1987-2001 r.
Redaktorzy Naczelni Nautologii:
- W. Drapella do 1973 r.,
- Zbigniew Machaliński 1973-2004 r.,
- Bolesław Hajduk od 2004 r.
Przewodniczący PTN:
- doc. Dr inż. Witold Urbanowicz 1957-1964 r.,
- prof. dr Ludwik Zabrocki 1964-1969 r.,
- prof. Dr Bolesław Kasprowicz 1969-1976 r.,
- prof. dr Maciej Krzyżanowski 1977-1988 r.,
- prof. dr Witold Urbanowicz 1989-1992 r.,
- prof. dr Daniel Duda 1992-2000 r.,
- prof. dr Marcin Pliński 2000-2004 r.,
- prof. dr Daniel Duda 2004-2016 r.,
- dr hab. Marek Grzybowski, prof. AM od 2016 r.
Tekst – źródło: www.nautologia-ptn.pl
