Podniesienie bandery na odrestaurowanej motorówce „Samarytanka” w Muzeum Marynarki Wojennej
Długą miała drogę do muzeum pierwsza zbudowana w Stoczni Gdyńskiej jednostka – motorówka sanitarna „Samarytanka”. Zamówiona przez Urząd Morski w 1930 roku dla potrzeb lekarza portowego z planem przewożenia chorych ze statków do szpitala kwarantannowego na Babich Dołach. Zwodowano ją w 1931 roku, a do służby urzędowej weszła dwa lata później. Fakt wcielenia jej do służby w Marynarce Wojennej RP w roku 1939, jak dzisiaj – 17 sierpnia 2023 roku usłyszeliśmy, był bardzo ważnym pretekstem do starań czynionych przez obecny Zarząd Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni do znalezienia jej miejsca właśnie na jego terenie, na wystawie plenerowej. Przekazana została tu przez Pomorską Specjalną Strefę Ekonomiczną (właściciela jednostki po upadku Stoczni Gdynia S.A.) 26 października roku 2021.
Dzień dzisiejszy był właściwie ukoronowaniem najnowszych prac związanych z przywróceniem jej dawnego blasku – na burcie motorówki podniesiono symbolicznie banderę muzealną oraz flagę Urzędu Morskiego w Gdyni. Uroczystość zgromadziła przedstawicieli firm, które przyczyniły się do jej obecnego wyglądu: Urzędu Morskiego w Gdyni, Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Complex Jacht – firmy, która wykonała prace szkutnicze, Pronet Color – firmy, która zapewniła pomalowanie kadłuba oraz władz Miasta Gdyni. Oczywiście nie mogło zabraknąć przedstawicieli samego Muzeum z jego Dyrektorem Tomaszem Miegoniem na czele, którzy zgodnie z przedstawionym przez dyrektora Urzędu Morskiego dr. kpt. ż.w. Wiesława Piotrzkowskiego dokumentem urzędowym, stali się z dniem dzisiejszym najnowszą załogą „Samarytanki”, a sama motorówka otrzymała Certyfikat Bezpieczeństwa. Uroczystość prowadził zastępca Dyrektora MMW Aleksander Gosk, znany również ze swojego zaangażowania w polskie sprawy morskie i starań o zachowanie dla potomnych tej pierwszej gdyńskiej stoczniowej produkcji. Reprezentująca Miasto Gdynię Joanna Zielińska, wypowiadając się wyraziła dumę miasta, że motorówka może stać się jego kolejną atrakcją turystyczną i pamiątką minionych dawno dni. Głos zabierali również Ci, dzięki którym motorówka zajęła swoje miejsce burta w burtę ze swoim rówieśnikiem kutrem patrolowym ORP „Batory” w obecnej, zupełnie nowej kondycji.
Tekst i zdjęcia: Cezary Spigarski
Poniżej prezentujemy ostatnie chwile motorówki, kiedy jeszcze zajmowała honorowe miejsce przed budynkiem Zarządu Stoczni Gdynia S.A. z 1 grudnia 2008 roku, podczas wiecu protestacyjnego pracowników tej stoczni, nie chcących pogodzić się z nadchodzącą upadłością. Jak widać na zdjęciu wykonanym przez wówczas fotografa stoczniowego Tadeusza Lademanna oraz moich fotografiach „Samarytanka” na swojej burcie dźwigała tego dnia całkiem sporą załogę. Po upadku Stoczni Gdynia S.A. jej miejscem stało się wzniesienie przy rondzie na ul. Czechosłowackiej, nieco na uboczu, już nie tak honorowo, jak przez wiele lat wcześniej.
„SAMARYTANKA” – szkic historyczny (źródło: MMW)
- W 1930 r. Stocznia Gdyńska S.A. otrzymała zlecenie od Urzędu Morskiego na wybudowanie motorówki sanitarnej na potrzeby lekarza portowego, za niebagatelną wówczas kwotę 90 tys. zł. Jej głównym zadaniem miało być przewożenie chorych ze statków do szpitala kwarantannowego na Babich Dołach. Miała to być pierwsza konstrukcja od początku zaprojektowana i zbudowana w Gdyni. Budowie nadano numer B-01.
- Uroczyste wodowanie przy użyciu dźwigu pływającego odbyło się 17 września 1931 r. Problemy techniczne, głównie związane z prototypowym polskim silnikiem sprawiły, że „Samarytanka” została przekazana Urzędowi Morskiemu w 1933 r.
- Konstrukcja jednostki nie była doskonała, dlatego lekarz portowy zrezygnował z jej użytkowania i „Samarytanka” przekazana została do Kapitanatu Portu, gdzie wykorzystywana była jako jednostka służby pilotowej. W obliczu zagrożenia wojennego została zmobilizowana wraz z większością portowego taboru pływającego.
- Po zakończeniu walk w 1939 r. Niemcy wykorzystywali jednostkę do prac portowych pod zmienioną na „Stegen” nazwą. W 1945 r. odnaleziona została na nabrzeżu w stanie niezdatnym do eksploatacji. Żadna z koncepcji jej wykorzystania nie została zrealizowana. W 1971 r. „Samarytankę” uratowano przed złomowaniem, stawiając po remoncie przed dyrekcją Stoczni Gdyńskiej, jako pomnik historii
- Czas i warunki atmosferyczne z czasem doprowadziły do daleko zaawansowanej destrukcji jednostki. Wreszcie w 2005 r. została uratowana po raz drugi. W stoczni przeszła gruntowe prace renowacyjne kadłuba, nadbudówek, pokładu, uzupełniono osprzęt. Sytuacja przemysłu stoczniowego nie sprzyjała jednak trosce o zabytek.
- Po upadku Stoczni Gdynia biurowiec wraz z otoczeniem przejęła Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna. „Samarytance” ponownie groziła destrukcja. Rozmowy zmierzające do zachowania, opieki i godnego wyeksponowania historycznej jednostki doprowadziły do przekazania jej Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni.
- 26 października 2021 r. Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna zorganizowała
i sfinansowała operację transportu „Samarytanki” do Muzeum, gdzie zacumowała obok rówieśnika, kutra pościgowego „Batory”. - Muzeum Marynarki Wojennej zleciło wyspecjalizowanej firmie Complex Jacht wykonanie kompletnej odbudowy drewnianych elementów – wymieniono pokład, nadbudówkę, odbojnice. Pozostałe prace wykonał zespół konserwatorów MMW – czyszczenie, malowanie, renowację i uzupełnienie osprzętu. Wsparcia w pozyskaniu wysokiej jakości farb i technologii udzieliła gdyńska firma Pronet Color.
- „SAMARYTANKA” – charakterystyka: motorówka stalowa, napęd – dwucylindrowy silnik polskiej firmy „Perkun” (ok. 65 KM); długość całkowita 15 m, szerokość 3,76 m, zanurzenie 1,5 m; pojemność – 28 BRT.